Եւ Ժողովօղս յետ Առակացն երկրո՛րդ գիրք է Սողոմոնի. զոր բերանովն Սողոմոնի խօսի զայս ընդ մեզ ճշմարիտ ժողովօղն Քրիստոս, որ ժողովեաց զցրուեալսն բազմաստուածութեամբ ՚ի մի ճշմարիտ աստուածպաշտութիւնն։ Ասի Ժողովօղդ եւ Եկլեսիաստէս, որ է եկեղեցական. զի քան զամենայն աստուածային գիրս սա շահաւէտ խրատ է եկեղեցւոյ։ Զի Առակացն գիրք՝ զտղայական հասակն նախակրթէ յառաքինութիւն, ազգի ազգի առակօք, եւ խիտառխի՛տ դարձուածովք բանից. իսկ այս Գիրք՝ զահահասեալսն ՚ի չափ՝ խրատէ կատարելագոյն իմաստիւք ըստ կատարեալ հասակին։ Եւ դիտաւորութիւն բովանդակ գրոցս զանազան դիմակօք յայս հայի, թէ պա՛րտ է քան զհեշտալիս զգայութեանց գերիվերոյ ամբառնալ զմիտս, եւ զերեւելիս զամենայն ՚ի խոնարհ թողուլ, եւ յա՛յն ինչ ձգտել՝ որ ՚ի վեր է քան զգայութիւն։ Բայց տե՛ս, զի հաւատարմանայ ասացեալն յոմանց՝ ապաշխարեալ Սողոմովնի զյանցումնն յո՛րդ արտասուօք, որով եւ պահեցաւ նմա շնորհք իմաստութեան հոգւոյն որպէս Դաւթի, եւ ո՛չ վրիպեցաւ յօրինակ լինելոյ Քրիստոսի. զի թէ ստուգապէս հայեսցուք ՚ի բանս գրոցս այսորիկ, ճշմարտապէս յայտնիչք եւ զղջման, եւ ապաշաւանաց։
ա̃. Թէ ընդունայն է ջանք ընդ արեգակամբ, այսինքն երկրաւոր, զի չէ՛ աստ մարդկան ազգ մնացական. այլ հաստատուն է առաքինութիւն օրինակաւ երկրի որ կայ. իսկ մարդկայինքս անկայունք, որպէս արեւ ծագէ եւ մտանէ, եւ մարդ ծնանի եւ մեռանի. եւ որպէս անլիր է ծով, եւ հոսանուտ է մարմին եւ դառնայ ՚ի հող իւր, որպէս հողմ ՚ի շրջանս իւր։
բ̃. Հաւատարմացուցանէ զասացեալ ունայնութիւնքս փորձի՛ւ իրացն զորս թուէ. թէ արարի զայս ինչ եւ զայն, եւ ահա սնոտի են. ո՛չ զի Աստուած է պատճառ, այլ անձնիշխան կամաց չար եւ անմիտ յօժարութիւնն։
գ̃. Ցուցանէ ապա զճշմարիտ բարին որ է իմաստութիւն. այսինքն՝ առաքինութիւն, որ առ անզգամութեան զանազանեալ է որպէս լոյս առ խաւար. եւ թէ նա՛ է իմաստուն որ զտեսօղ միտքն գլուխ պահէ հոգւոյն. իսկ որ զզգայութիւն յարգէ որ է ոտք, ՚ի խաւարի՛ ունի զմիտսն։
դ̃. Դնէ վիճմամբ ՚ի դիմաց մարմնասիրաց, թէ ո՛չ գոյ շահ յառաքինութեանց. զի իմաստունն իբրեւ զանզգամն մեռանի. եւ առնէ ինքն պատասխանի թէ աւելորդ է զայս ասել, զի իմաստնոյն յիշատակ յաւիտեան, եւ անզգամին մոռացմամբ վատնի։
ե̃. Յաւելու խրատել թէ ատելի է փափկութիւն եւ ագահութիւն. մի՝ զի չար է եւ ամօթ բերէ, եւ միւս՝ զի թողում այլոց, որք թէ զիա՞րդ իմովքն վարին ո՛չ գիտեմ, իմաստութեամբ թէ չարութեամբ։
զ̃. Սորին նման ատելի ասէ եւ զայն որ համարի իմաստնոյն որ յառաքինութիւնս ճգնի, եւ անմտին որ յագահութիւնս ցնորի, միապէս առնու վճար. եւ չարութիւն ասէ զանիրաւ վճիռս զայս։
է̃. Ընդդիմադրեն որկրամոլքն թէ բարի՛ է ուտելն եւ յԱստուծոյ շնորհք. որոց պատասխանէ թէ Աստուած մարդոյն բարի ետ զառաքինութիւնն, եւ ուտելն է արօտականաց։
ը̃. Ասէ թէ չափ եւ ժամանակ պիտի, որով ուղղի առաքինութիւն եւ պակասի չարութիւն. առանց որոց անարուեստ է առաքինութիւն, եւ արտաքոյ չափու. եւ ժամանակն է չափ որ զամենայն կատարէ՝ որպէս զհասակս մարդոյ։
թ̃. Թէ այսու սխալեն մարդիկ, զի ո՛չ գտին զբարի արարածս Աստուծոյ, որ է ՚ի յաւիտեան ՚ի բարիս վարել. եւ զուարճանալ առաքինութեամբ, որպէս կերակրովք. որովք կատարեալ բարին երկիւղածացն կայ եւ պահի. յոր մուծանէ Աստուած զհալածեալքս երբեմն։
ժ̃. Հաստատէ ՚ի մերձակայիցս զհանդերձեալ դատաստանն արդարոց եւ ամպարշտաց, յորմէ ուրանան անասնաբարոյքն. ո՛չ խնամոց Աստուծոյ՝ այլ պատահման տան զիրս մարդկան, միայն բանիւ առաւել զմարդ քան զանասուն, եւ վասն այսր վայելել յաստիս եւ բռնանալ, քան զորս լա՛ւ ասէ Ժողովօղս զմեռեալս եւ զչեղեալս քան զչարութեամբ կեցեալսն։
ժա̃. Ընդդէ՛մ այսոցիկ գովէ զչափաւորութիւն քան զագահութիւն. մանաւանդ թէ մի՛անձն ոք իցէ եւ ագահիցէ. քան զորոյ միանձնութիւնն լա՛ւ ասէ զմիաբանութիւն ընկերաց առ ՚ի յօգնել միմեանց յաւէտ եւս ՚ի հոգեւորսն։
ժբ̃. Գովէ զիմաստունն թէ եւ մանուկ եւ աղքատ իցէ, որոյ եւ կարգեալքն ախորժելիք քան զանմիտ ծերոյ, թէ եւ թագաւոր իցէ, յորոյ կարգեալսն ո՛չ ուրախ լինին յետինք։
ժգ̃. Ուղղել ասէ զընթացս վարուց, որով մտցուք առ Աստուած՝ լսել Աստուծոյ. եւ վասն անմտաց աղօթել զի զգաստասցին, եւ մի՛ շատ խօսել որպէս յերազի. մի՛ լինել ուխտազանց կամ մեղանչել մարմնով, այլ երկնչել յԱստուծոյ։
ժդ̃. Չզարմանալ ընդ ներելն Աստուծոյ զրկողաց զտնանկս, այլ հեռանալ յամբարտաւան շփացութենէն եւ յափշտակելոյ, զի մեծութիւն հողեղէն յանտի սպառնալեացն ո՛չ փրկէ։
ժե̃. Զի անշահ է արծաթսիրութիւն եւ միշտ քաղցեալ. այլ արդարագործքն եւ արիքն յագին ՚ի տեսանել զերեւումն երեսաց փառացն Աստուծոյ։
ժզ̃. Յիմարութիւն ասէ զագահութիւն, զի բազումք պատճառաւ ընչիցն մեռանին, եւ ո՛չ ժառանգեցուցանեն որդւոց, այլ հողմոց ջանան՝ ո՛չ բարեգործելով յընչիցն. քան զորս լաւ ասէ զվիժածն՝ թէ եւ հազար ամ կեցցէ. այլ իմաստունն բարւոք ուղղէ զինչս թէ եւ սակաւ իցէ. եւ զարմանայ ընդ անյագութիւն աչաց սնոտի ցանկացողաց։
ժէ̃. Ասէ թէ յայտնի եղելումն ո՛չ ոք կարէ ընդդէմ ասել կամ ուրանալ, այլ զյետ մահու կեանս ոմանք ընդ կարծեօք դնեն, եւ խաբեն թէ իբրեւ զստուեր անցանեն իրք մարդկան յետ աստեացս. այլ ես ասեմ թէ բարի է յետ մահու անուն բարի գրեալ ՚ի կեանս քան զիւղ հեշտարար մարմնոյ։
ժը̃. Հաստատելով զայս՝ բարի՛ ասէ զխոկումն մահու՝ որ է վախճան մարդկան. զի խոկմամբ մահու կենդանին զգուշանայ ՚ի զրպարտելոյ զոք, եւ խնայէ զինքն ՚ի բարկութենէ։
ժթ̃. Ծոյլքն զքաջութիւն առաջնոցն՝ ժամանակին գրեն, եւ ո՛չ իմաստութեամբ ստանան զառաքինութիւն. որ այնչափ պայծառ է քան զինչս, որչափ արծաթ քան զստուերն իւր, եւ կենդանի առնէ զունօղն իւր. զորոյ ներհակն զանզգամութիւն՝ եղծանէ Աստուած. արդ՝ այժմ փութա՛ ՚ի բարիս, եւ փախի՛ր ՚ի չարէ. զի մի՛ յետոյ պապանձեսցիս։
ի̃. Թէ անձնիշխան բարուք ոմն անշարժ մնայ յարդարութիւն՝ թէ եւ մեռանել հասցէ, եւ ոմն յամպարշտութիւն նո՛յնպէս. արդ մի՛ խոտորիր յաջ եւ մի՛ յահեակ. այլ յերկեւղ եւ յիմաստութիւն յեցեալ ուղղեա՛ զգործս քո ՚ի բարին. եւ մի՛ ՚ի դժնեայ բանից գրգռիցիս անիծանել ումեք։
իա̃. Փորձեցի զի մե՛ծ է ՚ի քաջութիւնս ո՛չ ըմբռնիլ յորոգայթ կանանց, զի ո՛չ բնաւ գտանի ՚ի կանայս ողջախոհութիւն։
իբ̃. Զի յԱստուծոյ միամիտ եղեալ մարդիկ, պատճառանօք իմաստից յանօգուտ խնդիրս տապին. այլ վրիպին ՚ի խնդրոյն. զի իմաստունն ՚ի համեստ դիմացն երեւի, որպէս յանդուգն ՚ի լրբութենէն։
իգ̃. Ասէ՝ թագաւորի եւ Աստուծոյ հաւատարիմ լինել. զի մի՛ յիշխանութենէն պատժեսցի ՚ի ժամ իրաւանց. եւ անմի՛տ է ո՛չ ճանաչել զբազում Աստուծոյ խնամսն. զի այնպիսին յետ անվրէպ մահու ընդ ամպարիշտս կորիցէ։
իդ̃. Թէ բռնաւոր իշխանք չարչարեն զմարդիկ, այլ ընդ կանխաւ ամպարշտեալսն արմատաքի խլին. զորս եւ սգան սուրբք. եւ զի ո՛չ վաղվաղակի պատժէ Աստուած՝ վասն այնորիկ գործեն զչար. այլ երկնչել պարտ է յԱստուծոյ. զի յետ ո՛չ բազում աւուրց ըմբռնի աներկեւղն ՚ի սատակումն։
իե̃. Զի մեծ չար է զարդարն ամպարիշտ կարծել, եւ զանիրաւն արդար, եւ զուտելն բարի. այլ այնու անօգուտ ջանիւ ո՛չ գտանի բարին. եւ կարծելն մի եւ նոյն վճարումն գոլ արդարոյ եւ մեղաւորի՝ չարութիւն է մեծ։
իզ̃. Չա՛ր է կարծելն թէ որ մեռանին՝ կորնչի ՚ի սպառ. եւ վասն այսր լա՛ւ գոլ զկենդանիս թէ եւ իբրեւ զշուն շրջիցի, զի յետ մահու չի՛ք ինչ յոյս բարւոյ. ապա կե՛ր եւ արբ ո՛վ դու ընդ կանայս եւ բռնասջի՛ր, զի ՚ի գերեզմանի խափանին այնոքիկ։
իէ̃. Ընդդէմ բերէ այնպիսեացն՝ թէ ո՛չ մարմնով թեթեւքն զհոգեւոր ընթացսն, եւ ո՛չ մարմնով զօրեղքն զհոգեւոր կռիւն մղեն. եւ ո՛չ ընչիւք ստանան հանճար. զի տգիտաց է այս կարծիք, որք իբրեւ ձկունք անկցին յորոգայթ. իսկ իմաստունն՝ եւ զքաղաք պաշարեալ՝ ապրեցուսցէ. որոյ բանն թէպէտ եւ առժամայն անարգ՝ այլ յետոյ նախապատիւ քան զաղաղակ մեծաց։
իը̃. Ընդդիմաքննութիւն իմաստութեան եւ անզգամութեան, եւ թէ չար իշխանն արկցէ զոք ՚ի մեղս, ողոքեսցէ զԱստուած, եւ նա թողցէ զմեղսն։
իթ̃. Թէ եւ ո՛չ կամի՝ Սատանայ բարձրացուցանէ զանմիտն ՚ի կորուստ նմին, եւ զծառայս մեղաց ՚ի ձիս։
լ̃. Որ նենգէ ուրուք Սատանայ, թէ մարդ ինքեան դաւաճանէ. եւ թէ անկցի կացինն ՚ի մեղեխէն՝ անօթ ոք չարին, թէ զղջանայ՝ տրտմի նա, եւս եւ որ յարգէ զվաղանցուկ զօրութիւն։
լա̃. Զչար խորհրդով մեղկեալսն որք թովեն զՍատանայ՝ հարկանէ մեղօք. իսկ իմաստունք շնորհս բղխեն, եւ անմիտք զնորին ներհակն։
լբ̃. Զի անյայտ են եղեալքն եւ լինելոցք, եւ ՚ի չարիս մաշին անկարգ քաղաքավարեալքն. ուր ժուժկալքն երեւին պայծառք։
լգ̃. Թէ արտաքոյ յարկաց առաքինութեան ձմեռնանան վատք՝ եւ հացկատակք եւ գինեսէրք, արծաթասէրք եւ հայհոյիչք։
լդ̃. Խրատէ ողորմութեամբ սպաս առնել յանկարծահաս աւուրն անվրէպ հողմոյ մահուն որ ընկենու զծառս զմեզ. քան զոր կանուխ պիտի ջանալ, զի անյայտ է երբն, որպէս մանուկ յարգանդի՝ թէ էգ է, թէ արու։
լե̃. Ընդդէմ այսոցիկ յուսահատքն ՚ի յարութենէ՝ ՚ի վայելս կենցաղոյս յորդորեն, սնոտի կարծելով զբան յարութեանն. ուրախանալ մանկանց ախորժակօք մարմնոյ յորդորեն։
լզ̃. Սաստ այնպիսեացն ահիւ դատաստանին՝ զգաստանալ նախքան զօր մահու եւ հասարակաց ձմերանին, եւ խռովելոյ աշխարհապահ հրեշտակաց ՚ի խափանել զօրաւորաց, եւ որք յերկանսն աղան տնանկաց, ՚ի փակել զգայարանաց եւ մեկնել հոգւոյ ՚ի կոչ վերնոյն. անսուրբ կանայք ատեսցեն զերգս, եւ շաղախեալքն արեամբ որպէս նշի տագնապին ահիւ տանջանացն իբրեւ զթանձր մարախ ՚ի վերայ թռելոց. ծանունքն մեղօք ընդ երկիր տարածին, արդարք ՚ի հանգիստ գնան, եւ վատքն ՚ի կոծ լալոյ. զի արծաթ եւ ոսկի ո՛չ փրկէ յանկանել մարմնոյս եւ խափանել կենաց եւ ժամանակի. եւ որք զԱստուած ճանաչեն հոգիք առ նա վերանան։
լէ̃. Կրկնէ զառաջին խրատն զի մի՛ անօգուտ իցէ լսողաց. զի մեծաւ աշխատութեամբ գտեալ զկամս Աստուծոյ գրեաց, որ ընդոստուցանէ զոգի. քան զե՛զն խթան՝ տուեալս ՚ի Ժողովողէն. եւ չե՛ն պէտք անօգուտ ուսմանց. այլ երկնչել յԱստուծոյ. զի դատաստանաւ է հատուցումն բարւոյ եւ չարի։