Գրիգոր Նազիանզացի
Գրիգոր Նազիանզացի (հունարեն՝ Γρηγόριος Ναζιανζηνός, հայտնի է նաև որպես Գրիգոր Աստվածաբան, 329, Նազիանզ — 389, Նազիանզ), քրիստոնյա աստվածաբան, Եկեղեցու հայրերից մեկը, Բարսեղ Կեսարացու ընկերն ու գործակիցը։ Ընդհանրական և Հայ Առաքելական Եկեղեցու սուրբ։ Բարսեղ Կեսարացու և Գրիգոր Նյուսացու հետ կազմում է «երեք մեծ կապադովկիացիների» եռյակը։ Համառ պայքար է մղել արիոսականների դեմ։ Գրիգոր Նազիանզացու մատենագրական վաստակի մի մասը հայերեն է թարգմանվել V դ.։ Հայտնի են «Քրիստոս ծնեալ» (12 ճառ), «Յաղթեցայ» (8 ճառ), «Առ որս» (15 ճառ), «Որք Եգիպտոսէն են» (11 ճառ) ճառաշարերը։ Միջնադարյան Հայաստանում Գրիգոր Նազիանզացու երկերի տեսական առավել օգտաշատ հատվածներ խմբագրվել և օգտագործվել են որպես աստվածաբանական բարձրագույն ուսումնական ձեռնարկներ («Առ որս» ճառաշարը, «Հարցումն Բարսեղի եւ սուրբ Գրիգորի Աստուածաբանին» ևն), գրվել լուծմունքներ։
Երեկոյան օրհներգ
Մենք այժմ օրհնում ենք Քեզ,
ո՜վ իմ Քրիստոս, Բանդ Աստուծո,
Լույս ի Լուսո անսկիզբ,
բաշխողդ Հոգու:
Օրհնում ենք Քեզ, եռյակ Լույս
անբաժան Փառքի:
Դու հաղթեցիր խավարին
և ստեղծեցիր լույսը,
ամեն բան լույսի մեջ ստեղծելու համար:
Դու թանձրություն հաղորդեցիր նյութին,
նրա վրա կերպավորելով աշխարհի դեմքը
և կերպարանքը նրա գեղեցկության:
Դու լուսավորեցիր մարդու միտքը,
բանականություն և իմաստություն տալով նրան:
Ամենուր տեսանելի է
հավիտենական լույսի արտացոլանքը,
որպեսզի, լույսի մեջ,
մարդը բացահայտի պայծառ փայլը
և ինքն էլ ամբողջովին լույս դառնա:
Դու երկինքը լուսավորեցիր
բազմագույն լույսերով:
Գիշեր և ցերեկ ժամանակներին
հրամայեցիր միմյանց հերթափոխել խաղաղությամբ,
նրանց որպես կանոն տալով
մի եղբայրական մտերմություն:
Գիշերը վերջ է դնում
մեր մարմնի հոգնություններին,
ցերեկն արթնացնում է մեզ աշխատանքի,
գործերի, որոնք մեզ զբաղեցնում են:
Բայց մենք փախչում ենք խավարից,
աճապարում ենք հասնելու անմայրամուտ օրվան,
դեպի այն օրը, որն երբեք չի ճանաչելու
վերջալույսի տխրությունը:
Թեթև քուն պարգևիր իմ կոպերին,
որպեսզի ձայնս երկար ժամանակ չմնա համր:
Արարչությունդ արթուն կմնա ու կհսկի,
հրեշտակների հետ սաղմոսելու համար:
Թող որ իմ քունը միշտ
բնակեցված լինի Քո ներկայությամբ:
[…]
Մարմնից բաժանված վիճակում էլ
հոգին երգում է Քեզ, ո՜վ Աստված,
Հայր, Որդի և Սուրբ Հոգի,
Քեզ պատի՜վ, փա՜ռք և զորությո՜ւն,
հավիտյանս հավիտենից:
Ամեն:
Ո՜վ Դու, ամէն ինչից Անդինդ
Ո՜վ Դու, ամէն ինչից Անդինդ,
ինչպէ՞ս դիմել Քեզ մի ա՛յլ անունով:
Ինչպիսի՞ տաղ կարող է երգել Քեզ:
Ոչ մի անուն Քեզ չի արտայայտում:
Ինչպիսի՞ միտք կարող է ըմբռնել Քեզ:
Ոչ մի խելք չի կարողանում յղանալ Քեզ:
Դու միակդ ես անսխալական.
այն ամէնն, ինչ մտածում ենք, Քեզնից է ելել:
Բոլոր գոյակները ծիսակատարում են Քեզ,
խօսուններն ու անխօսները:
Բոլոր գոյակները պատիւ են մատուցում Քեզ,
մտքով օժտուածներն ու չօժտուածները:
Տիեզերական իղձը, բոլորի հառաչանքը
մղւում է դէպի Քեզ:
Ամէն բան, որ գոյութիւն ունի, աղօթում է Քեզ
եւ տիեզերքն ընթերցել իմացող իւրաքանչիւր գոյակ
դէպի Քեզ է վերառաքում լռութեան մի տաղ:
Ամէն բան օթեւանում է Քո մէջ միայն
եւ ամէն բան, միասնական սլացքով,
որպէս իր նաւամատոյցին, դէպի Քեզ է ձգտում:
Բոլոր գոյակների նպատակակէտը Դու ես,
միակդ ես,
իւրաքանչիւրն ես, եւ ոչ մէկը չես:
Գոյակներից մէկը չես, նրանց ամբողջութիւնը չես.
բոլոր անունները Քոնն են. ինչպէ՞ս Քեզ դիմեմ,
Քեզ, որ միակդ ես, ում անհնարին է անուն տալ:
[…] Ողորմիր ինձ, ո՜վ Դու, ամէն ինչից Անդինդ.
Ինչպէ՞ս դիմել Քեզ մի ա՛յլ անունով:
