Աղոթարան
Աղոթարան
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ | ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ | ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ | ԳՐԱԴԱՐԱՆ | ԾԵՍ |
Որոնել
Որոնել
  • Աղոթք
  • Ամենօրյա
  • Ընդհանրական
  • Տոնական
  • Խաչակրաց
  • Պահոց
  • Բարեխոսության
  • Եկեղեցու հայրերի
ԲԼՈԳ

Միլիոն ու կեսի փոխարեն. Ո՞վ է Սողոմոն Թեհլիրյանը

adminpro2019-08-10T16:37:20+00:00
Ցեղասպանություն 0 Մեկնաբանություն
Ո՞վ է Սողոմոն Թեհլիրյանը

Համացանցի հայկական հատվածում ոչինչ չեք գտնի ամենահայտնի հայերից մեկի մասին, եթե փնտրեք նրա իսկական անուն-ազգանունով, քանի որ Թեհլիրյան Սողոմոնի ազգանունը ժամանակի ընթացքում աղավաղվել է ու դարձել Թեհլերյան:

Թեհլիրյանների նախապապը 16-17 տարեկանում վիճում է տան անդամների հետ և հեռանում տնից: Տարիներ անց նա վերադառնում է, և գյուղի բնակիչների կողմից մականուն ստանում: Թուրքերեն «կռիվ» բառը «թեհն» էր, ու գյուղացիներն ասում էին, որ նա «թեհ է ըրել», որտեղից էլ ծնվում է նրա մականունը՝ «Թեհլիր», նրա զավակներին էլ ասում են Թեհլիրի տղաներ, որտեղից էլ սկիզբ է առնում Թեհլիրյան ազգանունը: Սողոմոնն ինքը ստորագրում էր որպես Թեհլիրյան: Թալեաթի սպանությունից հետո Թեհլիրյանները փոխում են իրենց ազգանունը, և Սողոմոնը դառնում է Մելիքյան:

Սողոմոնը ցեղասպանության տարիներին հայրենիքում չէր: Նա գնում է Գերմանիա` ուսումը շարունակելու: Երզնկայից նոր էր հասնում Սերբիայի գավառական քաղաք Վալևո, երբ սպանվում է ավստրիական գահաժառանգ Ֆրանց Ֆերդինանդը, ու վրա հասած Առաջին աշխարհամարտը խառնում է պատանի Թեհլիրյանի բոլոր ծրագրերը: Պատերազմի մեկնարկից մի քանի ամիս անց իմանալով, որ Բուլղարիայում կամավորական ջոկատներ են կազմավորվում, Սողոմոնն առանց հոր համաձայնությունը ստանալու՝ մեկնում է այնտեղ: Սերբիայից անցնում է Ռումինիա, այնտեղից էլ՝ Դոնի-Ռոստով և 1915 թ. փետրվարին հանգրվանում է Թիֆլիսում: Այնտեղ Սողոմոնը զինվորագրվում է Սեպուհի վաշտին՝ մասնակցելով Սալմաստի, Դիլմանի ճակատամարտերին, Վանի ազատագրմանը: Սակայն Վանի ազատագրումից օրեր անց՝ ռուսական բանակի նահանջին զուգընթաց նահանջում են նաև հայկական կամավորական ջոկատները:

1916 թ. գարնանը ռուսական բանակը, Կովկասյան ռազմաճակատում կրկին հարձակման անցնելով, գրավում է նախ Էրզրումը, ապա հուլիս ամսին` Երզնկան: Սողոմոնը ողջ մնացած հարազատներին գտնելու հույսով Կարս-Սարիղամիշ-Էրզրում ճանապարհով շտապում է Երզնկա: Ավա՛ղ, նա ականատես է լինում մի սահմռկեցուցիչ տեսարանի. սեփական տունը ամբողջովին ավերված էր և թալանված, ամբողջ ընտանիքը՝ սրի քաշված: Ցեղասպանության տարիներին Թեհլիրյանների տոհմը 85 անդամ է կորցնում: Սողոմոնի 17 անդամից բաղկացած ընտանիքից գյուղում մնացածներից փրկվում է միայն նրա եղբոր` Միսակի դուստրը, Արմենուհին, ում հետագայում փրկագնով քրդերի մոտից վերադարձնում են հարազատներին: Բացի Արմենուհուց փրկվում են նաև նրանք, ովքեր Սերբիայում էին:

Երզնկայում Թեհլիրյանը միանում է Սեբաստացի Մուրադի խմբին, որն զբաղվում էր հայ երեխաներին որոնելու և թուրք-քրդական գերությունից ազատելու խնդրով: Սակայն դա շատ կարճ է տևում: Ապրիլի սկզբներին Սարիղամիշում վիրավորված Սողոմոնը փոխադրվում է Թիֆլիս: Որոշ ժամանակ անց Սեբաստացի Մուրադին փնտրելու հույսով Սողոմոնը մեկնում է Հյուսիսային Կովկաս, հիվանդանում է տիֆով և մնում՝ բուժվելու Եսենտուկի առողջարանային քաղաքում, որտեղ էլ նա լսում է Մուրադի զոհվելու բոթը: Ապաքինվելուց հետո նա մեկնում է Կ. Պոլիս:

Թալեաթը միակը չէ

Սողոմոնը Կ. Պոլիս ժամանելուց հետո տեղեկանում է, որ Թալեաթը և նրա ոճրագործ ընկերները փախուստի են դիմել մայրաքաղաքից: Այդ լուրը խորը հիասթափություն է պատճառում նրան: Սակայն դա երկար չի տևում, քանի որ տեղեկություններ է ստանում, որ դեռևս Պոլսում է Թալեաթի հայազգի գործակալ, մատնիչ Հարություն Մկրտչյանը: Այդ նա էր, որ Պոլսի ոստիկանապետ Բեդրիի միջոցով Թալեաթին էր փոխանցել «սև ցուցակը» (բաղկացած 250 հայ մտավորականների անուններից, որոնք գրեթե բոլորն էլ դառնում են Մեծ եղեռնի զոհ): Երկու շաբաթ լրջորեն հետապնդելով հրեշին` 1919 թ. ապրիլյան մի երեկո Թեհլիրյանը փողոցից հետևում էր Մկրտչյանի տան անցուդարձին: Տեսնելով, որ տանն ինչ-որ հավաքույթ է, ու Մկրտչյանը բաժակը ձեռքին ճառ է ասում, Թեհլիրյանը հանում է ատրճանակը և որոշում կրակել ապակու հետևից: Նա կրակում է ուղիղ դավաճանի սրտին ու տեսնում, թե ինչպես է գետնին տապալվում, ապա արագ հեռանում է: Հաջորդ առավոտ Թեհլիրյանը տեղեկանում է, որ Մկրտչյանը չի մահացել և հիվանդանոցում է: Նա որոշում է հիվանդանոց գնալ և այնտեղ ավարտին հասցնել սկսած գործը: Այս քայլից նրան հետ է պահում օրիորդ Երանուհին՝ ասելով, որ բժիշկները հույս չեն տվել: Մի քանի ժամ անց Հարություն Մկրտչյանը մահանում է: Այս մասին Սողոմոնը որևէ տեղ չի հիշատակել, և գիտեին միայն նրա ընտանիքի անդամները:

Թալեաթի սպանությունը

1921 թ. դաշնակցականները տեղեկանում են, որ Հռոմում թուրքերի մասնակցությամբ ժողով է լինելու, և Թալեաթին գտնելու բոլոր ջանքերը կենտրոնացնում են այնտեղ: Քանի որ Թեհլիրյանը Բեռլինում էր, նրան հանձնարարվում է լինել կառամատույցում և ստուգել Հռոմ մեկնող գնացքները: Մի անգամ Թեհլիրյանը նկատում է, որ թուրքերի մի խումբ ճանապարհում է մեկ այլ խմբի և վերադառնում: Վերադարձողներից մեկին շրջապատողները առանձնահատուկ վերաբերմունք էին ցուցաբերում և դիմում «փաշայով»: Թեհլիրյանը սկսում է կասկածել, որ այդ մարդը կարող է Թալեաթը լինել և գնում է նրանց հետևից: Սողոմոնը հետագայում պատմում է, որ մինչև վերջին պահը կասկածում էր՝ արդյոք նրա դիմացից գնացող թուրքը Թալեաթն է, թե՝ ոչ: Կրակելուց առաջ Սողոմոնը գոռում է «Թալեաթ», և նա շրջվում է: Դա էլ ցրում է Թեհլիրյանի վերջին կասկածներն, ու նա կրակում է: Կրակելուց հետո հասցնում է փախչել, բայց ճանապարհին տարակուսում է՝ արդյոք սպանե՞լ է նրան: Կասկածներն ավելի են ահագնանում, երբ նա մտաբերում է, որ Հարություն Մկրտչյանին միանգամից սպանել չէր ստացվել: Հենց այդ պատճառով էլ պտտվում է և վերադառնում սպանության վայր: Երբ փորձում է ճեղքել ամբոխը՝ համոզվելու, մահացե՞լ է արդյոք Թալեաթը, թե՝ ոչ, նրա ուղեկիցները ճանաչում են Թեհլիրյանին ու բռնում: Ու քանի որ այն ժամանակ ընդունված էր ձեռնափայտ կրելը, հավաքվածները ձեռնափայտերով ծեծում են նրան: Մինչև օրս պահպանվել է շապիկը, որն այդ օրը կրում էր Սողոմոնը, ամբողջովին արյունոտված:

Սողոմոն Թեհլիրյանի դատավարությունն սկսվում է 1921 թ. հունիսի 2-ին՝ Բեռլինի նահանգային դատարանում, և տևում ընդամենը երկու օր: Այդ ընթացքում Թեհլիրյանի տված բացատրություններով, վկաների ցուցմունքներով մի անգամ ևս հրապարակի վրա է դրվում մեծ ոճիրը` իր մանրամասներով: Դատավարության վերջին օրը մեկ ժամ տևած խորհրդակցությունից հետո գլխավոր դատավոր Օտտո Թայնիկեն կարդում է. «Պատվով ու խղճով վկայում եմ երդվյալների որոշումը: Հանցավո՞ր է արդյոք ամբաստանյալ Սողոմոն Թեհլիրյանը 1921 թ. մարտի 15-ին Շարլոտենբերգում Թալեաթ փաշային կանխամտածված սպանելու համար:

– Ո՛չ: Հնչում է երդվյալ ատենակալների պատասխանը»:

Երբ Սողոմոնը հայտնվում է փողոցում, այնտեղ հավաքված բազմությունը բուռն ծափողջյուններով է դիմավորում նրան և ձեռքերի վրա տանում:

Սողոմոն Թեհլիրյանի բեռլինյան դատավարությունը վերածվում է երիտթուրք ոճրագործների դատավարության: Այն պատմական մեծ իրողություն է, որը հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի սկիզբ հանդիսացավ: Հենց սա է Սողոմոն Թեհլիրյանի «արդարության գործի» պատմական առաքելությունը:

Սկզբնաղբյուր՝ «Շողակն Արարատյան» ամսաթերթ

 Լուսինե Օհանյան

Թողնել պատասխան Չեղարկել պատասխանը

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով


Առնչվող հաղորդագրություններ

«Իմ հայը». թուրք գրողի հուզիչ հոդվածը հայ տատիկի մասին

Թուրք հայտնի գրող ու լրագրող Բեքիր Ջոշքունին (Bekir Coşkun) ցեաղսպանության թեմայով՝ «Իմ հայը» վերնագրով հոդվածում...

Կարդալ ավելին
ԱՂՈԹԱՐԱՆ    Հաւատով խոստովանիմ (L)    Տիրամոր աղոթքներ    Վարդարանը   Փառաբանություն   Ջերմեռանդություն     Ապաշխարության աղոթք   Զանազան աղոթքներ   Սուրբ Պատարագ   Շարականոց   Հոգեւոր երգեր   Մաշտոց ծիսական

Decrease font size. Reset font size. Increase font size.

ԱՂՈԹԱՐԱՆ

   ANDROID’Ի  ՀԱՄԱՐ    ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ    ԱՂՈԹԱԳԻՐՔ    ԲԱՌԱՐԱՆ

   ԱՂՈԹՔ
ԱՄԵՆՕՐՅԱ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
ԸՆԴՀԱՆՐԱԿԱՆ   ԱՂՈԹՔ
ՏՈՆԱԿԱՆ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
ԽԱՉԱԿՐԱԾ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
ԱՂՈԹՔ   ԲԱՐԵԽՈՍՈՒԹՅԱՆ
ԵԿԵՂԵՑՈՒ   ՀԱՅՐԵՐԻ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
ՀԱՒԱՏՈՎ   ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ
ՍՈՒՐԲ   ՎԱՐԴԱՐԱՆ
ՏԻՐԱՄՈՐ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
ԱՂՈԹՔ   ՓԱՌԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ
ԱՂՈԹՔ   ՋԵՐՄԵՌԱՆԴՈՒԹՅԱՆ
ՏԱՐԲԵՐ   ԱՂՈԹՔՆԵՐ
   ԳՐԱԴԱՐԱՆ
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ
ՀԱՆՐԱԳԻՏԱՐԱՆ

   ԾԻՍԱԿԱՆ
ՍՈՒՐԲ ՊԱՏԱՐԱԳ
ՇԱՐԱԿԱՆՈՑ
ՀՈԳԵՒՈՐ ԵՐԳԵՐ
ՄԱՇՏՈՑ ԾԻՍԱԿԱՆ
ԾԻՍԱԿԱՆ ՕՐԱՑՈՅՑ
   ՕԳՏԱԿԱՐ ՀՂՈՒՄՆԵՐ
Քրիստոնեական ֆիլմեր
Լուրեր Վատիկանէն
Նորշեն մեդիա
Արարատյան հայրապետական թեմ
Սրբազան ավանդություն
Աղոթարան HyCatholic, Copyright 2019. All Rights Reserved.
ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ  | ԿԱՅՔԻ ՔԱՐՏԵԶ |
  • Email: mail@hycatholic.ru
Facebook Youtube VK Flickr
  • Աղոթք
  • Ամենօրյա
  • Ընդհանրական
  • Տոնական
  • Խաչակրաց
  • Պահոց
  • Բարեխոսության
  • Եկեղեցու հայրերի
  • Տիրամոր աղոթքներ
  • Զանազան աղոթքներ
  • Ապաշխարություն
  • Փառաբանություն
  • Ջերմեռանդություն
ԲԼՈԳ
  • ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
  • ԾԻՍԱԿԱՆ
  • ՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ
  • ՀԱՆՐԱԳԻԴԱՐԱՆ
  • ԳՐԱԴԱՐԱՆ
  • Facebook
  • VKontakte
  • Odnoklassniki
  • WhatsApp
  • Telegram
  • Print